Mchy - jedne z pierwszych roślin lądowych

Mchy to rośliny lądowe o najprostszej budowie. Zaliczane są do roślin zarodnikowych, czyli rozmnażających się za pomocą zarodników.

Mchy są niewielkimi roślinami, osiągającymi od kilku milimetrów do kilkudziesięciu centymetrów wysokości. Rosną w różnych środowiskach, przeważnie w wilgotnych i zacienionych miejscach. Nazywa się je organizmami pionierskimi ponieważ rosną w miejscach, w których inne organizmy nie mogłyby żyć ze względu na trudne i niekorzystne warunki. Niektórzy przedstawiciele tej grupy roślin żyją w zbiornikach wodnych, na bagnach i moczarach.

Budowę zewnętrzną mchu poznamy na przykładzie mchu płonnika:

Mchy nie wykształcają typowych dla roślin liści, łodyg czy korzeni. Zamiast nich posiadają listki, łodyżki i chwytniki, spełniające podobne funkcje, lecz mające odmienną budowę.

ZARODNIA - organ rozmnażania bezpłciowego. U płonników osłonięta jest czepkiem. Powstają w niej zarodniki, które gdy dojrzeją, wysypują się.

ŁODYŻKA BEZLISTNA - u płonnika ma brunatną barwę. Na jej szczycie znajduje się zarodnia.

ŁODYŻKA ULISTNIONA - zachodzi w niej proces fotosyntezy; z niej wyrasta łodyżka bezlistna.

CHWYTNIKI - przytwierdzają roślinę do podłoża.

Łodyżka bezlistna wraz z zarodnią jest organem żyjącym krótko - po wysypaniu się zarodników łodyżka obumiera.

Dojrzałe zarodniki po opuszczeniu zarodni wykiełkują tylko wtedy, gdy trafią na dobre podłoże - wilgotną glebę. Rozwój mchów uzależniony jest więc w dużym stopniu od wilgotności podłoża.

Przedstawiciele mchów:

Mech płonnik - najczęściej spotykany, najbardziej pospolity mech.

Mech torfowiec - rośnie głównie na terenach bagiennych. Tworzy kępy przypominające poduszki i pochłania duże ilości wody. Listki i łodyżki są zbudowane z dwóch rodzajów komórek: żywych (drobnych, zachodzi w nich fotosynteza) i martwych (służą do gromadzenia wody). Ważną cechą jest też zdolność do stałego wzrostu - podczas gdy górna część torfowców szybko rośnie, dola obumiera i ulega powolnemu rozkładowi tworząc pokłady torfu.
Torfowce wraz z innymi roślinami tworzą torfowiska.







Rokietnik pospolity - spotykany głównie w runie borów sosnowych. Służy jako wyznacznik poziomu zanieczyszczenia środowiska - jego organizm gromadzi szkodliwe substancje. Kiedyś używano go do ocieplania drewnianych budynków i uszczelniania ścian.

Skrętek wilgociomierczy - spotykany w różnych środowiskach, nawet na pogorzeliskach.

Bielistka sina -  rośnie głównie w lasach iglastych, tworzy charakterystyczne kępy przypominające kamienie. 

Znaczenie mchów w przyrodzie i gospodarce człowieka:

-magazynują duże ilości wody, co ma szczególne znaczenie w trakcie ulewnych deszczów i topnienia śniegu, ponieważ zmniejsza ryzyko powodzi, oraz w czasie suszy, gdy zapobiega to wysychaniu gleby

-wśród mchów znajdują schronienie drobne zwierzęta

-niektóre ptaki wykorzystują je do budowy gniazd

-stanowią pożywienie dla wielu zwierząt, głównie ptaków i ssaków

-uczestniczą w procesie glebotwórczym

-chronią glebę przed erozją

-niegdyś wykorzystywane były do uszczelniania budynków

-niektóre gatunki są wykorzystywane do określenia poziomu zanieczyszczeń środowiska - ich organizmy gromadzą szkodliwe substancje

-dzięki mchom (szczególnie torfowcom) możliwy jest rozwój torfowisk, a co za tym idzie - powstawanie torfu (torfem niegdyś palono w piecach domowych, obecnie jest wykorzystywany w ogrodnictwie jako żyzne podłoże do uprawy roślin)

-za ich pomocą można wyznaczać kierunki świata - mech porasta zwykle północną stronę pni drzew czy kamieni